Belgische verzekeringsmarkt

De Belgische verzekeringsmarkt wordt voornamelijk gekenmerkt door:

De internationalisering van de markt;
De aanwezigheid van geïntegreerde financiële groepen (banken en verzekeringen);
Marktverdeling tussen meerlijnige en gespecialiseerde verzekeringsmaatschappijen;
De distributie van verzekeringsproducten via verschillende distributievormen.

Internationalisering van de markt

De verzekeringsmarkt is een internationale markt.
Dit fenomeen van internationalisering wordt binnen de Europese markt gestimuleerd door de vrijheid van vestiging en de vrijheid van dienstverlening. De internationalisering van de verzekeringsmarkt blijkt met name uit de volgende cijfers, die de Nationale Bank van België (BNB) controleert:

bijna 70 verzekeringsmaatschappijen (67 in 2018) die behoren tot 11 nationale verzekeringsgroepen en 4 internationale groepen (cf. 2018 BNB Report). Een groot aantal verzekeringsmaatschappijen naar Belgisch recht is opgericht door buitenlandse verzekeringsmaatschappijen;
12 bijkantoren van buitenlandse verzekeringsmaatschappijen die onder het recht van een andere EER-lidstaat vallen (toezicht beperkt tot de toepassing van antiwitwaswetgeving);
Meer dan duizend verzekeraars uit de EER kunnen verzekeringen aanbieden in België in het kader van het vrij verrichten van diensten. Het grensoverschrijdende verzekeringsaanbod blijft echter zeer beperkt, voornamelijk als gevolg van wettelijke beperkingen.

Geïntegreerde financiële groepen en bankverzekeringen

Geïntegreerde financiële groepen (financiële conglomeraten) zijn groepen bedrijven die zowel verzekeringsproducten als bankproducten en/of andere financiële producten van dezelfde financiële groep aanbieden.

Deze geïntegreerde financiële groepen zijn sterk vertegenwoordigd in België. Sinds het begin van de jaren 1990 hebben verschillende grote Belgische banken hun eigen verzekeringsbedrijf opgericht of een bestaand verzekeringsbedrijf overgenomen.

Deze banken zijn over het algemeen exclusieve verdelers van verzekeringsproducten van de verzekeringsmaatschappij die deel uitmaakt van hun financiële groep. Dit fenomeen van bankverzekering nam af met de crisis van 2008, maar kenmerkt nog steeds de verzekeringsmarkt in België.

Meerlijnige verzekeraars en gespecialiseerde verzekeraars

De goedkeuring wordt gegeven door de Nationale Bank van België per filiaal of per groep filialen.

Ongeveer de helft van de verzekeringsmaatschappijen naar Belgisch recht zijn meerlijnige verzekeraars. Multilinemaatschappijen hebben de toelating om de meeste of alle takken van verzekering uit te oefenen in levens- en/of schadeverzekeringen. Gespecialiseerde verzekeringsmaatschappijen hebben de toelating om één tak van verzekering uit te oefenen (single-branch verzekeraar) of enkele takken die met elkaar overeenstemmen.

Wat de schadeverzekeringsactiviteiten betreft, zijn er met name verzekeraars die gespecialiseerd zijn in rechtsbijstand-, bijstands-, krediet-, ziekte- en arbeidsongevallenverzekeringen.

Onder de gespecialiseerde verzekeraars zijn er nicheverzekeraars. Zij bieden alleen verzekeringstakken aan die gekoppeld zijn aan een specifieke activiteit, zoals transport, notariaat, bouw, enz.

Net als bij verzekeringsmaatschappijen zijn er tussenpersonen voor meervoudige verzekeringen en gespecialiseerde tussenpersonen.

Verschillende distributiekanalen

Verzekeringen worden in België gedistribueerd via verschillende distributiekanalen.

Assuralia, de beroepsorganisatie van verzekeringsmaatschappijen, publiceert regelmatig een vergelijkende studie van de verzekeringsdistributiekanalen in België. Het doel is om het relatieve marktaandeel van de verschillende verzekeringsdistributiekanalen in de belangrijkste verzekeringstakken en de evolutie ervan in de tijd te bepalen. Op basis van deze vergelijkende studies kunnen de volgende distributiewijzen worden onderscheiden in België.

Niet-exclusieve distributiekanalen, met of zonder bankactiviteiten.

De volgende professionals maken hier deel van uit:

De grote makelaars (de belangrijkste makelaars);
Klassieke makelaardij (afgezien van grote makelaars en insurfinance);
Verzekeringen: makelaars met een bankfiliaal die deel uitmaken van dezelfde financiële groep, behalve megamakelaars.

Het exclusieve netwerk, met of zonder bankactiviteiten

De volgende professionals gedeeltelijk:

Onafhankelijke exclusieve verzekeringsagenten en verbonden agenten;
De exclusieve verzekeringsagenten in loondienst (bedreigd!);
“Bancassurance”, d.w.z. het exclusieve verzekeringsnetwerk met bankactiviteiten. Bancassurance wordt in de studie van Assuralia beschouwd als een specifiek distributienetwerk.

Directe verzekering

In deze context worden verzekeringsproducten rechtstreeks door de verzekeringsmaatschappij aan de consument aangeboden. Dit omvat de distributie van verzekeringsproducten, zonder tussenpersonen:

Door onderlinge maatschappijen en coöperaties;
Rechtstreeks aan bedrijven en zelfstandigen of aan consumenten;
Via elektronische handel (via interactieve website).

Het meest representatieve deel van de inzameling van verzekeringspremies in België is:

Bij schadeverzekeringen: Geproduceerd door makelaardij;
In levensverzekeringen: Geproduceerd door bankverzekeringen.

Toezicht op de Belgische verzekeringsmarkt

In België is het toezicht op de verzekeringsmarkt toevertrouwd aan twee toezichthoudende autoriteiten:

De BNB (Nationale Bank van België);
De FSMA (Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten).

Ze oefenen samen controle uit over de hele Belgische financiële sector.

De Nationale Bank van België (BNB)

Administratieve controle van de BNB

Het is verboden voor een bedrijf om in te schrijven als verzekeraar, of om aan te bieden om verzekeringscontracten af te sluiten, zonder vooraf goedgekeurd te zijn. In België is de administratieve controle op verzekeringsmaatschappijen toevertrouwd aan de Nationale Bank van België. De administratieve controle betreft de voorafgaande goedkeuring voor elke verzekeringsactiviteit als verzekeringsmaatschappij naar Belgisch recht. De toelating wordt door de Nationale Bank verleend per verzekeringstak.

Voorbeeld: tak 01a: ongevallen, tak 02: ziekte, enz…

De goedkeuringsvoorwaarden hebben met name betrekking op:

De technische en financiële middelen om consumenten te beschermen tegen insolventie van de verzekeraar bij de uitvoering van het contract, inclusief de solvabiliteitsmarge;
De samenstelling van de aandeelhouders en het management;
De bedrijfsvorm;
Het sociale object.

De goedkeuringsvoorwaarden moeten tijdens de hele duur van de activiteiten worden nageleefd. Zoniet kan de goedkeuring worden ingetrokken.

Contracten met betrekking tot in België gelegen risico’s die met een niet-erkende maatschappij worden afgesloten, zijn nietig. Als de huurder te goeder trouw heeft ingeschreven, moet de maatschappij toch haar verplichtingen nakomen (zie artikel 8 van de wet van 4 april 2014).

Financiële controle door de BNB

Het doel van financieel toezicht is om verzekeringsconsumenten en derden te beschermen tegen insolventie van de verzekeraar. Dit toezicht wordt op permanente basis uitgeoefend door de BNB, nadat de verzekeringsmaatschappij is goedgekeurd.

Deze controle wordt ook wel “prudentiële controle” genoemd.

Het gaat vooral om financiële of prudentiële controle:

De solvabiliteitsmarge;
De technische voorzieningen of reserves die nodig zijn voor de goede werking van de beoefende filialen;
De representatieve waarden van deze voorzieningen (investeringen).

De Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA)

De FSMA is een autonoom orgaan met rechtspersoonlijkheid gevestigd in het administratief arrondissement Brussel-Hoofdstad. Op het vlak van de distributie van verzekeringsproducten heeft de FSMA verschillende controletaken:

Materiële controle met betrekking tot de contractvoorwaarden en de prijzen (de producten). Deze controle wordt “a posteriori” uitgevoerd, dat wil zeggen na publicatie van de contracten en prijzen, bijvoorbeeld naar aanleiding van een klacht;
Toezicht op verzekeringstussenpersonen;
De toepassing van de gedragsregels.

De controle achteraf van contracten wordt versterkt door verschillende wettelijke maatregelen (zie deel 3 van de wet van 4 april 2014 betreffende verzekeringen, voornamelijk artikel 23).

Voorbeelden:

De voorwaarden van de verzekeringscontracten:
- moet in duidelijke en precieze bewoordingen worden geschreven;
- geen clausules bevatten die de gelijkwaardigheid van wederzijdse verbintenissen kunnen aantasten;
- die niet voldoen aan de bepalingen van deel 2 en 3 van de wet worden als nietig beschouwd. Ze worden geacht te zijn vastgesteld in overeenstemming met deze bepalingen van de wet sinds de ondertekening van het contract.
In geval van twijfel over de betekenis van een clausule prevaleert de voor de verzekeringnemer of de verzekerde gunstigste interpretatie (behalve voor grote risico’s).